Problemy etyczne w psychoterapii

Warszawski Ośrodek Psychoterapii i Psychiatrii

Psychoterapia, w której głównym czynnikiem zmiany jest relacja pacjent – terapeuta wymaga zachowania wyraźnych zasad etycznych. Dotyczy to wszystkich rodzajów psychoterapii, ale szczególnie odnosi się do psychoterapii dzieci i młodzieży, stawiając przed terapeutami  konieczność jeszcze bardziej ścisłego przestrzegania zasad etyki zawodowej. Zasady te są wprawdzie sformułowane w kodeksie etycznych psychoterapeuty, ale nie zajmują się szczegółowo psychoterapią dzieci i młodzieży. W wystąpieniu zastanawiamy się problemami etyki psychoterapii tej grupy pacjentów zarówno w kontekście ogólnych zasad etycznych jak i szczegółowo dotyczących dzieci i młodzieży. Szczególnie ważnym wydaje się uwzględnienie, że terapeuta zawsze ma do czynienia  nie tylko z pacjentem ale i z całym systemem w którym on funkcjonuje a przede wszystkim jego rodziną  A oczekiwania od  wszystkich części systemu od terapeuty  mogą być różne. Zwłaszcza sprawa zachowania tajemnicy procesu terapeutycznego może stać się przedmiotem konfliktu etycznego.

Najważniejszym jest jednak fakt, że zasad etycznych nie da się całkowicie skodyfikować i zawsze pozostanie podstawowym cytat Kanta „ Są dwie rzeczy, które napełniają duszę podziwem i czcią, niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie.” Dlatego w każdym przypadku psychoterapii dziecka lub nastolatka psychoterapeuta powinien stale kontrolować  swoją  postawę etyczną,  w czym może  być mu pomocny proces superwizji.

Praca psychoterapeutów regulowana jest etyczno–zawodowymi normami zawartymi w różnych dokumentach. Normy te odnoszą się do samego terapeuty jak też do relacji które buduje on z pacjentami. Praca terapeutyczna z osobami nieheteroseksualnymi oraz transpłciowymi również regulowana jest ogólnymi normami etyczno-zawodowymi. Pojawiają się tu jednak specyficzne problemy i dylematy. Dotyczą one między innymi kwestii ujawniania się, informowania rodziców lub opiekunów prawnych o ważnych kwestiach, czy podejmowania terapii, której celem jest zmiana orientacji seksualnej. Odnoszą się również do samego terapeuty, przykładowo czy posiada on odpowiednie kompetencje, a także świadomość ewentualnych własnych ograniczeń w pracy osobami LGBT. Powyższe kwestie zostaną poruszone podczas wystąpienia.

Pary, które zgłaszają się do terapii w sytuacji kryzysu związku, często doświadczają zakłócenia równowagi w relacji z partnerem, objawiającej się głównie przekonaniem o dominacji partnera/partnerki. Ponadto, każda z osób pozostających w związku czuje się niesprawiedliwie traktowana przez partnera/partnerkę – niedoceniana, pomijana w realizowaniu potrzeb, obarczana nadmiernymi obowiązkami, zarzucana nieuzasadnionymi pretensjami, itp. Terapeuta podczas pierwszej konsultacji słucha dwóch opowieści o krzywdzie, przeciążeniu emocjonalnym, braku nadziei i zastanawia się, jak podzielić czas i uwagę, by każda z osób z pary miała poczucie, że jej punkt widzenia jest dostrzeżony. Jak budować przymierze z dwiema walczącymi ze sobą osobami, by nie opowiedzieć się po niczyjej stronie? Jak pracować z parą, w której jedna osoba chce utrzymać związek, a druga chce go zakończyć? Jak reagować w sytuacji przemocy psychicznej? Te i podobne problemy, pojawiające się głównie w fazie wstępnych konsultacji, ilustrowane przykładami z terapii, będą omawiane podczas wystąpienia.